Melding
Op zondag 15 juli 2018 is een vliegtuig op Amsterdam Airport Schiphol gestart van de Buitenveldertbaan, terwijl de baan op dat moment nog niet in gebruik was voor LVNL. Het voorval ontstond doordat de administratieve procedure voor het in gebruik nemen van de baan nog niet volledig was afgerond. Mede omdat alle betrokken partijen op de hoogte waren van de geplande ingebruikname, was er ten tijde van de start geen sprake van botsingsgevaar.
LVNL heeft het voorval gemeld bij de Onderzoeksraad voor Veiligheid en doet zelf onderzoek naar dit voorval.
Situatiebeschrijving
Op die dag wordt er op Schiphol gestart van de Zwanenburgbaan (36C) naar het noorden en de Buitenveldertbaan (09) naar het oosten.
Torencrew wordt afgelost
Voorafgaand aan het voorval wordt een deel van de torencrew door collega’s afgelost voor een pauze. Omdat de piek van vertrekkende vliegtuigen is beëindigd, wordt na deze aflossing op verzoek van de LVNL-verkeersleiding door de luchthaven Schiphol de status van de Buitenveldertbaan op ‘niet-beschikbaar’ ingesteld.
Buitenveldertbaan wordt ingepland
Kort daarna blijkt dat er na een half uur meer vertrekkend verkeer wordt verwacht dan van één baan kan starten. Daarom plant de torenverkeersleiding om de Buitenveldertbaan weer ‘beschikbaar’ te laten stellen. Volgens de procedure wordt dit aan de vogelwacht gemeld. Die voert na toestemming een baaninspectie op de Buitenveldertbaan uit.
Sleepregie anticipeert op inzet Buitenveldertbaan
Daarna belt de afdeling Sleepregie van de luchthaven met de torenverkeersleiding om zeker te stellen dat de Buitenveldertbaan in gebruik wordt genomen. Dit wordt bevestigd. Sleepregie geeft daarom de chauffeur van een sleeptrekker, die van vliegtuigopstelplaats D95 naar Schiphol-oost moet, de opdracht om de route te volgen via de Aalsmeerbaan in plaats van de Buitenveldertbaan. De daarbij gegeven uitleg is dat de Buitenveldertbaan in gebruik wordt genomen.
Airbus krijgt taxiklaring
De torencrew die pauze heeft gehad keert terug en lost de collega’s weer af. De bemanning van een Airbus A330-300 krijgt van de grondverkeersleiding opdracht om naar de Buitenveldertbaan te taxiën en wordt gevraagd daar over te schakelen naar de frequentie van de baanverkeersleider.
De baanverkeersleider geeft de bemanning van de Airbus opdracht om op de baan op te lijnen. De baanverkeersleider coördineert met de Schiphol Approach verkeerleider, dat er gestart zal worden van de Buitenveldertbaan. Vervolgens geeft de baanverkeersleider de startklaring aan de bemanning van de Airbus, waarna deze vertrekt. De baanverkeersleider geeft vervolgens de bemanning van een Embraer E190 de opdracht om de Buitenveldertbaan op te lijnen.
Buitenveldertbaan administratief nog niet beschikbaar
De radarverkeersleiding merkt op dat de Buitenveldertbaan nog niet beschikbaar is gesteld en coördineert direct met de torenverkeersleiding. De toren neemt contact op met de luchthaven om de Buitenveldertbaan beschikbaar te maken.
De luchthaven heeft kort daarvoor een melding gekregen van een vliegtuig met oververhitte remmen bij een gate en is bezig met het instellen van een vooralarm. Daarom duurt het even voordat de baan beschikbaar wordt gesteld.
Intussen heeft de baanverkeersleider de startklaring aan de bemanning van de E190 gegeven, maar herroept deze in hetzelfde radiobericht en draagt de bemanning op te wachten. De E190 vertrekt pas nadat de Buitenveldertbaan alsnog beschikbaar is gesteld en opnieuw een startklaring is gegeven.
Resultaten onderzoek
Geen formeel verzoek aan luchthaven
Volgens de procedures is voorafgaand aan de start van de Airbus door LVNL gepland om de Buitenveldertbaan in te zetten als startbaan. Als onderdeel daarvan is de baan geïnspecteerd door de vogelwacht. Meteen daarna behoort LVNL de luchthaven formeel te vragen om de baan beschikbaar te stellen. Dat is in dit geval niet gebeurd.
Daarnaast speelt een rol dat de baanverkeersleider die terugkeerde na de pauze in de veronderstelling was dat de Buitenveldertbaan nog steeds in gebruik was.
Radarverkeersleiding informeert toren, toren coördineert met luchthaven
Na de start van de Airbus wordt bij de radarverkeersleiding op grond van het baanstatuspaneel geconstateerd dat de Buitenveldertbaan kennelijk nog niet beschikbaar is gesteld en wordt er direct via de intercom afgestemd met de torenverkeersleiding. Vervolgens wordt vanuit de toren met de luchthaven gecoördineerd om de baan alsnog beschikbaar te laten stellen. De baanverkeersleider heeft dan intussen de eerstvolgende vlucht, de E190, de take-off klaring gegeven maar herroept de klaring in dezelfde radio-uitzending.
Geen botsingsgevaar
Het potentiële risico van het starten van een niet beschikbaar gestelde baan is dat er een conflict ontstaat tussen een startend vliegtuig en een voertuig. Mede omdat de betrokken partijen op de hoogte waren van de geplande ingebruikname van de Buitenveldertbaan, was er ten tijde van de start van de Airbus geen conflicterend verkeer. Daarom was er op dat moment geen sprake van botsingsgevaar.
Opvolging naar aanleiding van het onderzoek
De belangrijkste oorzaak van het voorval is het feit dat de LVNL-verkeersleiding de luchthaven Schiphol niet formeel heeft gevraagd om de Buitenveldertbaan in gebruik te nemen. Op grond van het onderzoek naar dit voorval is een interne aanbeveling gedaan om de reeds bestaande werkwijzen voor het aanvragen en teruggeven van een baan eenduidiger te beschrijven, gericht op duidelijke verantwoordelijkheden van de betrokken functionarissen en dit vervolgens bekend te stellen.
Classsficatie: significant incident